تفتان، بلندترین قله سیستان و بلوچستان

 قله تفتان با ارتفاع 4050 متر بلندترین قله در منطقه جنوب شرقی ایران و استان سیستان بلوچستان است. این کوه آتشفشانی نیمه فعال است که همچنان گاز گوگرد از آن خارج میشود. 

نام کوه تفتان

برخی معتقدند نام کوه تفتان که از واژه‌ی تفت به معنای گرم و سوزان آمده است و این وجه تسمیه برای نامگذاری به سبب خروج دمه‌های آتشفشانی مرکب از بخارآب و گازگوگرد از دهانه‌ی آن است.

کوه تفتان در اصطلاح محلی به چهل تن معروف است و شایع است چهل تن از راشدین مذهبی در این کوه ناپدید شده اند و به همین دلیل به آن کوه چهل تن می گویند و شاخک شمال ان نیز به همین سبب به اسم کوه زیارت معروف است.

موقعیت جغرافیایی و ویژگی های منطقه

رشته کوه تفتان به طول 12 کیلومتر ، با مساحت کل 1800کیلومتر مربع و دارای قله های متعدد میباشد. سه دهانه اتشفشانی نیمه فعال که از دهانه های آن بخار؛ گازهای گوگردی دائماً در حال تصاعد می باشد چشم انداز خیره کننده ای را بوجود آورده است. 

این کوه در منطقهٔ جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته‌است و نزدیکترین شهر به تفتان خاش است.

قله تفتان محوطه ای با دو دهانه آتشفشانی و چهار قله به نام های زیر است.

1- چهل تن(زیارت) قله شمالی (مرتفع ترین قله)

2- مادر کوه قله جنوبی(آتشفشانی)

3-قله شمال شرقی، صبح کوه نام دارد

4 -غرب قله مادر کوه، نر کوه نامیده می شود.

دو دیواره به نام های گراش خان و شصت خدا در این منطقه وجود دارد، که سنگنوردان این منطقه از برای تمرینات خود از آنها استفاده می کنند که گراش خان در جاده زاهدان به خاش است و شصت خدا در جمچین قرار دارد.

در اطرف کوه تفتان دره های متعددی است که آبهای قسمت شمال و شرق آن به صورت رودخانه لادیز و گزد به رود میرجاوه که امتداد رود تلخ آب است می ریزد و آبهای دره های جنوبی تفتان از دره خاش می گذرد. در ارتفاعات کوه تفتان سه دریاچه وجود دارد که به دریا سر معروف می باشد. دو دریاچه در قسمت شمال و عمق آنها کم و آب آنها شیرین است و دیگری نسبتاٌ بزرگ که دارای آب شور دائمی است.

دریاچه سردریا، کوهپایه قله تفتان

ارتفاعات استان به دوران سوم و چهارم زمین شناسی و سنگهای آن اغلب آهکی، گچی و گوگردی است. بخش رسوبی پایه آتشفشان شامل فلیش، آلوئولین و نومولیت و بخش آذرین از سنگهای اولتر بازیک است. پوسته اقیانوس هند با شیب بسیار تندی در زیر منطقه جنوبی استان سیستان و بلوچستان به داخل زمین می رود که یکی از علتهای به وجود آمدن گل فشان و چشمه های آب معدنی در شرق قله و آب گرم فراوان منطقه می باشد.

گوگردی بودن منطقه از پیدایش شرایط زیستی گیاهی و جانوری ممانعت بوجود آورده است. این اثر مورد احترام اهالی منطقه بوده وکوهنوردان زیادی را همه ساله به سوی خود جلب مینماید.

ماده خروجی از قله در صورتی که با آب مخلوط شود تولید اسید سولفوریک میکند so4h2 که ماده بسار خطرناکی است که به تیز آب سلطانی هم معروف است.

درختان بنه، بادام کوهی، ارژن، درمنه، سیاه چوب، گز و پوشش گیاهی آن آویشن، پونه، ریواس، کاسنی، پیاز کوهی در منطقه یافت می گردد.

پیش بینی آب و هوا

صعود قله تفتان در چهار فصل امکان پذیر است فقط در فصل زمستان به دلیل وزش بادهای سنگین و سرد عموماً صعود به این قله بسیار دشوار است.

بدیدن پیش بینی وضعیت آب و هوا در ارتفاع های گوناگون:

 1500 متر ,  2500  متر , 3500 متر و 4050 متر ( قله)

راه های صعود

صعود تفتان از چهار مسیر اصلی امکان پذیر است.

• مسیر پناهگاه، جبهه غربی (رایج)
• روستایی ترشاب، جبهه شرقی
• روستایی تمین، جبهه  شمالی
• دو راهی سنگان و روستایی خنجک، جبهه  شمال شرقی

پناهگاه صبح ۳۲۲۸ متر - پناهگاه بزرگی نیز در حال ساخت است...

مسیر پناهگاه، جبهه غربی

کوهنوردان برای صعود به قله ی تفتان باید ازطریق جاده زاهدان به سمت شهر خاش حرکت کنند در 145 کیلومتری مسیر، تابلو کوه تفتان قرار دارد.

 سپس به خروجی روستاهای تمندان و کوشه می رسید. از سر جاده تا دو راهی با تابلوی سردریا به طرف اردوگاه دره گل در روستای تمندان راهنمایی می کند.

اردوگاه دره گل  متعلق به آموزش و پرورش شهر خاش، اردوگاهی آموزشی جهت مدارس که محوطه بزرگ و در حیاطش تعداد زیادی آلاچیق تعبیه شده است، ساختمان آن هم دارای 10 خوابگاه با ظرفیت هر خوابگاه 12 تخت به همراه آشپزخانه، سالن غذا خوری، حمام و سرویس بهداشتی است. مدیریت این اردوگاه با آقای یونس کردی (09159918416) و برای استفاده از امکاناتش باید با آموزش و پرورش شهر خاش هماهنگ کرد.

ارتفاع اردوگاه دره گل از سطح دریا ۲۴۹۳متر، ارتفاع پناهگاه صبح ۳۲۲۸ متر و ارتفاع قله تفتان 4050 متر می‌باشد. از اردوگاه آموزش و پرورش دره گل تا "پناهگاه صبح" از مسیر "تنگه گلو" نیاز به سه ساعت کوهپیمایی است. از "پناهگاه صبح" تا قله تفتان حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان لازم برای صعود است. کل مسیر تا قله پاکوب بوده و تقریبا به راهنما نیازی ندارید.

نکته قابل توجه: برای استفاده از پناهگاه صبح باید با هیئت کوهنوردی استان سیستان و بلوچستان هماهنگ کنید.

شرایط اخذ گواهی صعود قله تفتان

کوهنوردان با ارائه مدارک زیر به روابط عمومی هیئت کوهنوردی استان سیستان و بلوچستان شرایط گواهی صعود به تفتان را اخذ نمائید.

1. در دست داشتن کارت ملی یا شناسنامه
2. عکس روی قله
3. مبلغ 2500تومان

عکسهایی از نمای قله تفتان

منابع:

بنیاد دائره المعارف اسلامی

 کویرها و بیابان های ایران

جامع آموزش کوهنوردی

فانوس - وبلاگ شخصی محمد شاکری

هیئت کوهنوردی استان سیستان و بلوچستان